Η ίδρυση των πρώτων μονών και η οργάνωση της μοναχικής πολιτείας έγινε τον 14ο αι., όμως πολύ πιο πριν στους βράχους των Μετεώρων ζούσαν αναχωρητές. Πότε άρχισαν να καταφεύγουν στη θέση αυτή ερημίτες είναι άγνωστο. Ωστόσο μπορούμε σήμερα να προσδιορίσουμε πότε περίπου οι ελεύθεροι ασκητές άρχισαν να οργανώνονται.

Από τον 11ο αι., αν όχι και παλιότερα, ζούσαν στα Μετέωρα αναχωρητές σε μικρά κελιά, τις «κέλλες» και είχαν υποτυπώδη παρεκκλήσια, τα «προσευχάρια» για την καθημερινή προσευχή. Αυτοί οι ελεύθεροι ασκητές, αργότερα, στο 2ο μισό του 12ου αι., συνέστησαν την σκήτη της Δούπιανης ή σκήτη των Σταγών και συγκρότησαν την πρώτη μορφή της μοναστικής κοινωνίας των Μετεώρων με οργάνωση χαλαρή, ανάλογη με αυτή που υπάρχει ως σήμερα στις ιδιόρρυθμες σκήτες του Αγίου Όρους.

Στην εκκλησία λοιπόν της Παναγίας Δούπιανης, οι μοναχοί από τα γύρω κελιά συγκεντρώνονταν κάθε Κυριακή για την κοινή προσευχή. Έτσι δημιουργήθηκε η πρώτη υποτυπώδης οργάνωση της μοναχικής πολιτείας. Η σκήτη υπαγόταν στην Επισκοπή Σταγών, είχε προϊστάμενο που έφερε τον τίτλο «πρώτος της σκήτης των Σταγών», κυβερνούσε τα γύρω ασκηταριά και είχε ως έδρα τον ναό της Παναγίας Δούπιανης.

Στα μέσα του 14ου αι. «πρώτος» της σκήτης και καθηγούμενος της μονής Δούπιανης ήταν ο Νείλος, μια από τις ηγετικές μορφές του μετεωρίτικου μοναχισμού. Με ενέργειές του πήρε η σκήτη διάφορα προνόμια και έκτισε στα γύρω σπήλαια 4 ναούς. Την ίδια εποχή η σκήτη αποσπάστηκε από την επισκοπή Σταγών και εμφανίστηκε στα Μετέωρα ο Αθανάσιος, ο οποίος ίδρυσε το Μέγα Μετέωρο και οργάνωσε κοινοβιακά  την μοναχική πολιτεία των Μετεώρων, η οποία γνώρισε τότε μεγάλη ακμή.

Κατά  τον 15ο αι. η μοναστική ζωή στα Μετέωρα παρουσιάζει κάμψη, αλλά τον επόμενο αιώνα ανακαινίζονται τα περισσότερα μοναστήρια και κτίζονται νέα. Κατά την τουρκοκρατία οι μονές των Μετεώρων, όχι μόνο δεν γίνονται μετόχια αλλά αντίθετα γνωρίζουν μία δεύτερη μεγάλη ακμή. Οπωσδήποτε όμως οι φθορές που υφίστανται ως την τελευταία κατοχή (1941-1944) είναι πολλές. Έτσι από το πλήθος των ασκηταριών και τις 24 μονές που υπήρχαν κάποτε στα Μετέωρα, σήμερα διατηρούνται μόνο 6 μοναστήρια: της Μεταμορφώσεως (Μεγάλο Μετέωρο), του Βαρλαάμ, του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, της Αγίας Τριάδος, του Αγίου Στεφάνου και του Ρουσσάνου, ενώ από τις άλλες μονές και τα ασκηταριά σώζονται μόνο ερείπια που είναι ορατά επάνω στους απόκρημνους βράχους. 

Πηγές:
Ν. Νικονάνος, Μετέωρα, Τα Μοναστήρια και η Ιστορία τους, εκδ. Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 2009